تعویض مفصل لگن چگونه است؟
تعویض مفصل لگن یکی از موفق‌ترین جراحی‌های ارتوپدی در جهان است و میلیون‌ها نفر با انجام این عمل توانسته‌اند از دردهای مزمن، محدودیت حرکت و مشکلات ناشی از فرسودگی مفصل رهایی پیدا کنند. این جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که غضروف مفصل ران به‌شدت تخریب شده و روش‌های درمانی دیگر مانند دارو، فیزیوتراپی و تزریق‌ها پاسخ کافی نداده باشند. به گفته دکتر مهرداد منصوری – متخصص ارتوپدی – انتخاب به‌موقع این جراحی می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌طور قابل‌توجهی بهبود دهد و آنها را قادر سازد دوباره بدون درد راه بروند، بنشینند و فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهند.
در این مقاله مراحل انجام جراحی، اینکه چه افرادی کاندیدای مناسب هستند، انواع پروتزها، مراقبت‌های بعد از عمل و نکات مهمی که باید بدانید را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم.
چرا تعویض مفصل لگن انجام می‌شود؟
مفصل لگن یکی از مهم‌ترین مفاصل بدن است که وزن بالاتنه را تحمل می‌کند و در حرکات حیاتی مانند راه رفتن، بلند شدن، خم شدن و چرخش بدن نقش دارد.
زمانی که این مفصل دچار آسیب شدید شود یا غضروف آن از بین برود، بیمار چنین علائمی را تجربه می‌کند:
درد شدید در کشاله ران یا لگن
درد هنگام نشستن طولانی
محدودیت حرکت و خشکی مفصل
لنگیدن هنگام راه رفتن
درد شبانه که خواب را مختل می‌کند
اگر این مشکلات ناشی از آرتروز شدید، نکروز سر استخوان ران، شکستگی‌های پیچیده یا بیماری‌های التهابی باشد، در بسیاری از موارد تنها راه درمان قطعی، تعویض مفصل لگن است.
تعویض مفصل لگن چگونه انجام می‌شود؟
این جراحی معمولاً بین یک تا دو ساعت طول می‌کشد و با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی اسپاینال انجام می‌شود. روال کار به شکل زیر است:
1. ایجاد برش جراحی
جراح یک برش در کنار یا پشت مفصل ران ایجاد می‌کند. نوع برش بسته به روش جراحی متفاوت است:
روش کلاسیک: از پشت یا پهلو
روش کم‌تهاجمی (Minimal Invasive): برش کوچک‌تر، آسیب کمتر به عضلات و بهبود سریع‌تر
بسیاری از متخصصان از جمله دکتر مهرداد منصوری در شرایط مناسب از تکنیک‌های کم‌تهاجمی استفاده می‌کنند تا بیمار سریع‌تر توان‌یابی کند.
2. برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده مفصل
در این مرحله:
سر استخوان ران (که آسیب‌دیده یا ساییده شده) بریده می‌شود.
غضروف تخریب‌شده حفره لگن نیز حذف می‌گردد.
هدف این است که هر دو سطح مفصلی برای قرارگیری پروتز آماده شوند.
3. قرار دادن اجزای پروتز
یک مفصل مصنوعی از سه بخش تشکیل می‌شود:
کاسه لگنی (Cup) که داخل لگن قرار می‌گیرد
سر مصنوعی مفصل
ساق فلزی که داخل استخوان ران قرار می‌گیرد
این اجزا معمولاً از مواد مقاوم مانند تیتانیوم، سرامیک یا پلی‌اتیلن ساخته شده‌اند و طوری طراحی شده‌اند که سال‌ها بدون مشکل کار کنند.
پروتزها می‌توانند به دو صورت به استخوان متصل شوند:
سمنت یا سیمانی برای افراد مسن
بدون سیمان یا Porous برای افراد جوان‌تر و فعال
4. بستن برش و پایان جراحی
پس از قرارگیری پروتز، بافت‌ها به دقت بخیه شده و پانسمان انجام می‌شود.
اکثر بیماران همان روز یا روز بعد می‌توانند راه بروند.
انواع پروتزهای تعویض مفصل لگن
انتخاب نوع پروتز موضوعی تخصصی است و پزشک براساس سن، وزن، فعالیت بدنی و نوع آسیب تصمیم می‌گیرد.
اما به‌طور کلی انواع پروتزها شامل موارد زیر هستند:
1. پروتز فلزی – پلی‌اتیلن
پایدار، مقرون‌به‌صرفه و مناسب برای افراد مسن.
2. پروتز سرامیک – سرامیک
اصطکاک کم، طول عمر بالا و مناسب افراد جوان‌تر.
3. پروتز سرامیک – پلی‌اتیلن
ترکیبی از دوام مناسب و حرکت نرم مفصل.
تعویض مفصل لگن برای چه افرادی مناسب است؟
کاندیدای ایده‌آل کسی است که:
درد شدید و مزمن دارد
با درمان‌های غیرجراحی بهبود نیافته
کیفیت زندگی‌اش کاهش یافته
محدودیت حرکت دارد
مشکل در راه رفتن یا لنگیدن دارد
بیماری‌هایی مانند آرتروز پیشرفته، روماتیسم مفصلی، نکروز سر استخوان ران، شکستگی لگن و بدشکلی مادرزادی مفصل شایع‌ترین دلایل هستند.
مراقبت‌های بعد از تعویض مفصل لگن
به گفته دکتر منصوری نتیجه نهایی جراحی فقط به تکنیک جراحی وابسته نیست؛ مراقبت صحیح بعد از عمل نیز نقش بسیار مهمی دارد.
مهم‌ترین نکات عبارتند از:
1. شروع راه رفتن از روز اول
بیشتر بیماران همان روز یا فردای جراحی با واکر راه می‌روند. این کار:
باعث جلوگیری از لخته شدن خون می‌شود
به عضلات کمک می‌کند سریع‌تر قوی شوند
2. فیزیوتراپی منظم
فیزیوتراپی برای:
تقویت عضلات اطراف لگن
افزایش دامنه حرکت
آموزش درست راه رفتن
ضروری است و تأثیر مستقیمی بر نتیجه نهایی دارد.
3. رعایت نکات ایمنی حرکتی
برای جلوگیری از دررفتگی مفصل مصنوعی باید از حرکات خطرناک پرهیز کرد، مانند:
خم کردن بیش از حد مفصل ران
نشستن روی صندلی‌های کوتاه
چرخش ناگهانی پا
4. مراقبت از بخیه‌ها
پانسمان باید خشک بماند، از حمام رفتن بدون محافظتا پرهیز شود و در صورت مشاهده قرمزی یا ترشح باید به پزشک اطلاع داد.
مزایای تعویض مفصل لگن
این عمل مزایای بسیار زیادی دارد:
از بین رفتن درد در اکثر بیماران
افزایش توان حرکتی
بهبود کیفیت زندگی
توانایی فعالیت‌های معمول مانند راه رفتن، نشستن و ایستادن بدون درد
تصحیح لنگش
افزایش استقلال فردی
به همین دلیل این جراحی یکی از موفق‌ترین و کم‌عارضه‌ترین جراحی‌های ارتوپدی محسوب می‌شود.
آیا تعویض مفصل لگن عارضه دارد؟
هر جراحی ممکن است عارضه داشته باشد، اما احتمال آنها با تکنیک صحیح و مراقبت‌های مناسب بسیار کم است.
احتمال عوارضی مانند موارد زیر وجود دارد:
عفونت
دررفتگی مفصل
لخته خون
اختلاف طول پا
با این حال، انتخاب جراح باتجربه و پیروی دقیق از دستورات پزشکی، این خطرات را به حداقل می‌رساند.
طول عمر پروتز لگن چقدر است؟
پروتزهای جدید معمولاً ۱۵ تا ۲۵ سال یا بیشتر عمر می‌کنند.
در افراد جوان‌تر و پرتحرک ممکن است نیاز به تعویض مجدد در آینده وجود داشته باشد، اما اکثر بیماران سال‌ها بدون مشکل زندگی می‌کنند.
جمع‌بندی
جراحی تعویض مفصل لگن یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان دردها و محدودیت‌های ناشی از تخریب مفصل ران است. این عمل با جایگزین‌کردن سطح مفصلی آسیب‌دیده با یک پروتز مقاوم، درد را از بین می‌برد و حرکت طبیعی را برمی‌گرداند. بسیاری از بیمارانی که با مشکلات شدید لگن روبه‌رو هستند، با راهنمایی متخصصانی مانند دکتر مهرداد منصوری می‌توانند با این جراحی به زندگی فعال‌تر و بدون درد بازگردند.
اگر درد لگن باعث محدودیت زندگی شما شده، مشاوره با یک متخصص ارتوپدی بهترین گام برای تصمیم‌گیری است.
